AIAKO HARRIAK ELURRETXETIK

 CASTELLANO

Ibilbidea Elurretxeko aparkalekuan hasi nuen (490 m). Dorre elektrikorantz abiatu eta ezkerretik pasa nuen, martxaren arabera. Bidexka hego-ekialderantz doa, haritzezko baso misto bat zeharkatuz, haritzak, koniferoak eta pagoak dituena. Zutoin adierazle bat agertzen denean (550 m), pista utzi eta eskuinera biratzen da, mendebalderantz. Bidea estutu eta makurtu egiten da.

Aurrera jarraitu nuen, baina poliki-poliki bideak hegoalderantz eraman ninduen. Basoaren irteeran, Muganixeko mendi-mazela belartsuetara iristen da. Baina mendi honen kotarik garaiena zapaldu baino lehen, ezkerretara metro batzuk egin nituen Junkal kaperako haitzulora iristeko. Bidea berreskuratu eta, aurreraxeago, bide nagusiaren eskuinaldean zegoen hilarri bat bisitatu nuen. Muino honen gailurrera iritsi nintzen, Muganixen gailurra zela pentsatu nuen (760 m), baina ez nuen postontzia ikusi. Gero etxean, hainbat mapa kontsultatu ondoren, gailurra Pustagaina (789 m) zela ondorioztatu nuen. Handik, Ondarribia eta Txingudiko badiaren ikuspegi bikaina atera nuen, eta Aiako Harriko hiru tontorren gailurrari eta Larrun mendiari argazkiak atera nizkien.

Hortik aurrera, ibilbideak hiru tontor nagusiak zeharkatzen ditu, etengabe gora eta behera. Eskuak ere erabili behar dira trepaden batean, eta jaitsiera zorabiagarriren bat gainditu. Ohiko mendi-ibilaldiak baino aereoagoa da multzoa. Are gehiago, urrats korapilatsu bat dago: uztaia pasabidea.

Ibilbideak erraz egiten du aurrera hego-ekialderantz, Hirumugarrietako gailurreraino (806 m). Aiako Harriko hiru tontor bereizgarrietako lehena izanik, hiru udalerriren mugan egotetik datorkio izena: Oiarzun, Irun eta Lesaka.

Mendi-lepo txiki batera jaitsi ondoren, Txurru gailurrera iritsi nintzen (821 m). Ipar-mendebalderantz Donostia eta bere badia ikusten dira. Hurrengo gailurrera iristeko, ez zegokion trebezia egin nuen. Bidexkak horma batera eraman ninduen, eta kendu egin behar izan nuen. Ez naiz eskalatzailea eta ez dakit egoera horiei maila ematen, baina askoz zailagoa izan zen uztaia pasatzea baino. Oker nenbilela uste dut, eta ezkerreraxeagoko jaitsiera bat hartu behar nuen, zailtasun gutxiagorekin jaisteko aukera ematen duten tximinietatik.

Ibilbideak erraz egiten du aurrera hego-ekialderantz, Hirumugarrietako gailurreraino (806 m). Aiako Harriko hiru tontor bereizgarrietako lehena izanik, hiru udalerriren mugan egotetik datorkio izena: Oiarzun, Irun eta Lesaka.

Mendi-lepo txiki batera jaitsi ondoren, Txurrurru gailurrera iritsi nintzen (821 m). Ipar-mendebalderantz Donostia eta bere badia ikusten dira. Hurrengo gailurrera iristeko, ez zegokion trepada egin nuen. Bidexkak horma batera eraman ninduen, eta jaitsi egin behar izan nuen. Ez naiz eskalatzailea eta ez dakit egoera horiei maila ematen, baina askoz zailagoa izan zen uztaia pasatzea baino. Oker nenbilela uste dut, eta ezkerreraxeagoko jaitsiera bat hartu behar nuen, zailtasun gutxiagorekin jaisteko aukera ematen duten tximinietatik.

Jarraian uztaiaren pausoarekin topo egin nuen. Ibilbide honi buruz irakurri ditudan deskribapen guztiek zailena dela diote. Ez da zaila, baina beldurtu egin dezake horrelako joan-etorrietara ohituta ez badago. Oinetako eta eskuetako harrapakin onak ditu, eta uztai bat, pasabidea errazten duena, baina esperientziarik gabeko jendeari aurrea hartzen saiatzen naiz.

Azkenean, azken gailurra igo nuen: Erroilbide (832 m). Atseden hartu, hamaiketako hartu eta argazkiak atera ondoren, hego-mendebalderantz jaisten hasi nintzen. Lehenik lur belartsu eta erosoan, baina gero aldapa okertu egiten da, une malkartsu batekin. Bidea baso polit batean sartzen da. Pixka bat beherago, zelai batean, eskuinera jo nuen (I) GR 121-arekin konektatzeko. Galdu gabe, beste bidezidor basotsu batetik jarraitu nuen, pago oso deigarriekin, non seinaleek Elurretxerako bidea adierazten duten. Azken zatian, amaitu aurretik, igoera bat geratzen da. Hura gainditu ondoren, jaitsiera labur batek parkingera eraman ninduen berriro.

JEBEL TOUBKAL (4167 M) MZIKTIK (IMLIL)

 

CASTELLANO

Aspaldi igo nahi nuen Toubkal, baina ez nuen unea aurkitzen. Azkenean, bost lagunek Naturtrek enpresaren zerbitzuak kontratatzea erabaki genuen, Marokoko kontaktuak antola zitzan. Marrakexeko hotelaz, CAFeko Toubkal aterpeaz eta Mzik-eko aterpetxeaz gain, Naturtrek derrigorrezko gidariak eta beharrezko mandazainak lortu zizkigun. Mendizaleen eta turisten segurtasuna zalantzan jarri zuten hainbat gertakariren ondorioz, 2019an, Marokoko agintariek legez ezarri zuten Turismo Ministerioak egiaztatutako gidari batekin joateko betebeharra.

Igoera bi egunetan egiten dugu. Lehenengo etapan, CAFeko Toubkal aterperaino igo ginen, eta bertan igaro genuen gaua. Hurrengo egunean goizeko 4,30etan oinez hasi ginen eta 7,40an gailurrera iritsi ginen. Gero malda jaitsi genuen berriro Mik-era iritsi arte.

Erabili ditudan toponimo eta leku-izen guztiak "Toubkal Alto Athlas 1: 40.000, Piolet Mapak" mapatik kopiatuta daude. Gehienak Tamazight hizkuntzan daude, hau da, Goi Atlaseko berbereen herriaren tokiko hizkuntzan, Amazight etniaren hizkuntzan. Arabiera ere hitz egiten dute, eta zenbait terminok eragina dute hizkuntza horretan; adibidez, "Dar" hitzak etxea arabez esan nahi du. Gaztelaniazko hitz bat ere agertzen da: "Collado Norte". Grafia, bistakoa denez, latindarra da; hala ere, Tamazightek Tifinagh izeneko grafia propioa du. 

1. eguna: Mzik-Toubkal aterpea

Ibilbidea Mzik-en (1800 m) hasi genuen, Imlil haraneko herrixka batean. Tizi Mizik Dar-aren atean ("Collado Mizik" etxea), gidariak, mandazainak eta abentura partekatzen ditugun hiru taldetako hamar lagun elkartu ginen. Hasi aurretik, ohiko tea eskaini ziguten eta haraneko panoramika batzuen argazkiak atera ahal izan genituen goizeko argiarekin.

Lehenengo urratsak hegoaldera doan errepidetik egin genituen. Gidariek asfaltoaren distantzia ebakitzen duten bidezidorretan zehar gidatu gintuzten. Aremd herrixkaren paretik igaro ginen, mendi-hegalaren gainean dagoen hiri-multzo trinkoa. Assif n' Isougouane (Isougouane erreka) ibaiaren jalkitze eta uholde-lautada batera iristean, errepidea desagertu egiten da, eta bideak mendi-pistatik jarraitzen du. Baratze batzuk aurkitu genituen, gereziondoekin uste dut, eta ibilbideko konstante bat zer izango zen ikusten hasi ginen, mandoen trafikoa mendizaleen ekipajeekin.

Zelaigunearen amaieran, hegoaldeko orientazioari eutsita, pista pikatu egiten da, eta pixkanaka altitudea irabazten du. Assif n 'Isougouane ibaiaren paraleloan aurrera egin genuen, eskuinaldetik, errekaren goialdetik ikusita. Igoeran zehar, hainbat establezimendutan zerbitzatzen dituzte edariak eta souvenir-ak. Lehenengoetako bat Marokoko jendarmeriaren kontrol-postua zen. Pasaporteak aztertu zizkiguten, eta legeak dioen bezala gidariekin gindoazela egiaztatu zuten. Pixka bat aurrerago, kartel batek adiezten du toubkal parke nazionalean sartzen dela. Pistan aurrera jarraitu genuen Sidi Chamharouch, harri zuriaren santutegira iritsi arte (2350 m). Erromesaldirako tokia da, izan ere, santutegira igotzen ziren pertsona batzuekin bat egin genuen, batzuk mandoz. Ondoan, kainaberazko estalpe bat zeukan eraikin batean, jangela gisa, bazkaria zerbitzatu ziguten.

Errekaren beste ertzera igaro ginen. Mando eta mandazainen presentzia etengabea zen, eta horrek aldentzera behartzen gintuen pasatzen uzteko. Aurrekoen ezaugarri berak dituzten establezimendu gehiago ere badaude, eta harri handi bat bidearen alde batean, 3.000 metroko kota iragartzen zuena. Pixka bat gorago, aterpeen eraikinak ikusi genituen,  Les Muflons eta CAFekoToubkal (3207 metro). Guztira, Mziketik 1400 metroko desnibela gainditu genuen.

Babeslekuak zerbitzu nahikoak eskaintzen ditu. Dutxak eta bainugelak nahiko ezegonkorrak badira ere, jangelak, logelak eta egongela erosoak eta zabalak dira.

2. eguna: Toubkal gailurra eta Mzikeraino jaitsiera.

Goiz goaz. Gaueko 4,30etan gailurrera igotzen hasi ginen. Aurrealdeak piztuta eta berokia jantzita, ekialderantz abiatu ginen hegoaldeko ikhibira (hegoaldeko sakana) iristeko. Toubkalen mendebaldeko ertzaren hegoaldeko isurialdean sortzen den amildegia da. Ilunpetan aurrera zihoazen argi-ilarek, ilargia prozesioen buru zela, argazki deigarri batzuk egin zituzten.

Aldapak beste zati bat baino inklinatuagoa du, baina ezin da zailtzat jo, altueragatik izan ezik. Egunsentiko lehen argiek Tizi n' Toubkal (Toubkal lepoa) (3950 m) iritsi aurretik harrapatu gintuzten. Eskuinera (mendebaldera) doan bidexkak eguneko lehen gailurrera eraman gintuen, Toubkal Mendebaldera (4030 m). Kota horretan astuntasuna sentitu nuen hanketan, eta nekez hitz egin nezakeen arin; hala ere, arazorik gabe burutu ahal izan nuen ibilbidea.

Tizi n' Toubkal menditik ekin genion azken zatiari, gailur nagusiraino: 200 metroko desnibela. Maldaren amaieran, eskuinera biratzen da, eta gailurrera iristen den lautada txiki batean sartzen da. Gailurrean piramide-formako egitura bat dago. Toubkal 4167m.

Ikuspegiek, pentsatzekoa denez, lurralde zabala hartzen dute. Hegoalderantz eta hego-mendebalderantz basamortua igartzen da, zeruertza argi ikusten uzten ez zuen kalimadun goiz bat izan zen; iparralderantz Imlil haranean hiltzen diren sakanak irekitzen dira, eta hegomendebalderantz eta mendebalderantz Adrar Ouanoukrim eta Adrar Aguelzim harresi erraldoiak altxatzen dira. Akioud, Iparraldeko Afella, Hegoaldeko Afella eta Biiguinnoussene mendiak mendi lerro hauen puntu gorena dira, guztiak 4000 metrotik gorako gailurrak.

Iparralderantz jaisten hasi ginen, Toubkal eta Imouzzer (beste lau mila) banatzen dituen "Ipar Leporantz" (3900 m) . "Ipar lepoa" izena erabili dudan mapan agertzen da, Toubkal Alto Atlas 1: 40.000, Piolet Mapasekoa.

Ipar-mendebalderantz aldatu ginen, eta Tibherine (3887 m) mendiaren azpian jarri ginen. Mendi hori hegazkinaren tontorra ere esaten zaio. Gailurra gure bidetik oso gertu dago, beraz, igo egin genuen. 60ko hamarkadaren amaieran, hegazkin batek lurra jo zuen han, eta hondarrak mendi-hegaletan sakabanatuta geratu ziren. Tontorrean, motor txertatua dago, eta zati batzuek jeitsierako bidexka inguratzen dute. Garraiatzen zituen zortzi pertsonak hil ziren. Mendi-mazelan bertan daude, bide ondoko hilobi kolektibo batean.

Lehen aipatutako ertzaren iparraldeko Ikhibitik (iparraldeko sakana) jaisten jarraitu genuen. Sakana Assif n' Isougouanean (Insougouane errekan) amaitzen da. Ondo trazatutako bidexka nabarmen jaisten da ipar-mendebalderantz. Puntu batean, ertzaren azpitik, ezkerrean Les Muflons eta Toubkal babeslekuak ikus daitezke. Beherago, ibilbidea iparralderantz doa, errekara iristeko. Han, aurreko egunean babeslekuetarako igoera-pistarekin lotu ginen. Arroka handiak, 3.000 metroko kota  idatzita duena, eta pistarekiko elkargunea adierazten du.

Beheraka geratzen dena ezaguna da. Sidi Chamharouch-eraino jarraitu genuen, harkaitz zuriaren santutegiraino, eta han bazkaldu genuen. Atsedenaldi baten ondoren, Mzik-eko bidea amaitu genuen. Herrixkan, gure gidariak igoeraren ibilbidetik ez bezala eraman gintuen, eta ibaiaren ondoan dagoen herria bisitatu genuen, oso animatua, batez ere jendea freskatzen zen ur-jauzi batean.

Azken xehetasun bat amaitu aurretik. Bidean landaretza urria ikusten dugu, mendi horien idortasunagatik. Baina maiz agertzen ziren landare batzuek atentzioa eman zidaten. Higaduratik lurra babesteko zeregina duten atlasen landare endemikoak: kuxin-ezkaia (Thymus Saturejoides edo Thymus Broussonetii Subsp. Atlanticus) eta Atlaseko kardua (Onopordum atlanticum). Post honetan zintzilikatzen ditudan argazkietan landare hauetako bi daude beren izenekin.

DATUAK

DISTANTZIA: 30,58 km

DESNIBEL POSITIBOA: 2597 m

GPSRAKO TRACK

IBILBIDEAREN ARGAZKIAK (MZIK- TOUBKAL ATERPE)

IBILBIDEAREN ARGAZKIAK (TOUBKAL ATERPE-TOUBKAL TONTORRA- MZIK)

 

TOUBKAL MENDEBALDEKO TONTORRAREN BIDEO

TOUBKAL TONTORRAREN BIDEO

ESPIGUETE, EKIALDEKO ERTZETIK - EKAINA 2025

 

CASTELLANO

Cardaño de Arribara goaz P 217 errepidetik. 2 eta 3 kilometroen artean, zabalgune bat dago ezkerraldean, aparkatzeko egokituta. Aparkalekua ertzaren azpian dago, Pinu Laua izeneko lekuan. Hemendik bertatik Mazobres errekaren ur-jauzietarako pista ateratzen da. Mendi-ibiliak azaltzen dituen kartel bat dago.

Mazobres errekaren bidetik hasi ginen, baina 10 metro baino gutxiagoan mugarri handi batek (HM) norabidea bat-batean biratzen duela adierazten digu, ertzari aurre egiten hasteko. Lehen urratsak sastraka arteko bidezidor batetik egin genituen, lehen harkaitzak berehala goratzen dituena. Hortik aurrera, (HM) orientazioari eutsi genion, eta oso gora egin genuen, batzuetan oinez eta beste batzuetan trepatzen. Ez dago galera posiblerik, bidea oso ondo seinaleztatuta dagoelako eta, bestela, bidexka agerikoa delako. Oro har, bideak ertzari jarraitzen dio hegoaldetik, eta tontor nabarmen bat gainditzeko baino ez ginen iparraldeko aurpegira pasatu.

Igoeraren erdi aldera, bidea hego-mendebaldetik mendebaldera pasatzen da, zuzenean mendebaldera begiratu arte. Malda gogor bat igotzen jarraitu genuen, ia laua den eremu batera iritsi arte. Han, ertza zorroztu egiten da, eta pixka bat agerian dagoen puntu bat gainditzen da, destrepe txiki bat. Ekialdeko gailurraren azpian geunden, eta hura lortzeko kareharrizko plaka batetik igo behar izan genuen, erraza baina airezkoa. Puntu hori PD-tzat jo behar da egile batzuentzat. Laugarren aldia da ertz horretatik igo naizela, eta aurrekoetako batean ez nuen igo, plakaren eskuinaldetik harri arteko bidezidor bat bilatuz.

Ekialdeko gailurretik (2425 m) tontor nagusiraino joatea besterik ez zitzaigun geratzen. Aurrena pixka bat jaitsi ginen, kontu handiz aurrera eginez. Tartean elurzulo txiki bat aurkitu genuen. Lepora iritsi ginen (2390 m) eta handik gutxira tontorreko mugarri geodesikoa jo genuen (2450 m). Panorama paregabea da, ekialdean Curavacas eta Camporredondoko urtegia, iparraldean Picos de Europa eta Pico Murcia, mendebaldean Riañoko mendiak.

Behera jaisteko, mendi-lepora itzuli eta hegoaldeko aurpegi aldapatsuan behera doazen bidexkak hartu genituen. Kontuz jaitsi behar da, bidexka ez baita argia, eta harrikoa hartxintxarrekin nahasten da; erraza da ipurdiko bat ematea. Ahal bezain laster, hobe da ezkerrera joatea, martxaren arabera, hormari itsatsita doan zoru hobeko bidexka bat hartzeko. Valdelaseñorreko leporaino jaistea eta ertzaren hegoaldeko fatxada zeharkatzen duen bidezidor bati jarraitzen dion ibilbide bat errepikatzea zen gure asmoa. Baina mendi-lepora iritsi baino pixka bat lehenago, hegoaldeko fatxadara eroso hurbildu gintuzten (E) arrastoei jarraitu genien. Gero, arazorik gabeko llambrietan aurrera egin genuen. eta bidezidorrarekin gurutzatzen den hartxingadi batetik jaitsi ginen. Post honekin batera doan tracka egin berri dudan deskribapenetik pasatzen da, baina nabarmendu behar da tarte hori, llambrietan sartzen garenetik, nahiko malkartsua dela.

Bidexkan kokatu ondoren, hegoaldeko fatxada (E) zeharkatu genuen, erliebea lautu eta pagadi bat hasten den toki batera iritsi arte. Pagadian behera, malda handi samarrarekin, P217 errepidera iritsi ginen eta Kilometro bat pasatxoan Pino Llanoko aparkalekuan geunden berriro.

DATUAK

DISTANTZIA:10,5 km

DESNIBEL POSITIBOA: 1156 m

GPSRAKO TRACK

IBILBIDEAREN ARGAZKIAK

PEÑA REDONDA. CUMBRE DE RAMADERO, PEÑAS URTIJAS ETA REBANAL SAN MARTIN DE LOS HERREROSETIK. ITZULIA LA ESPINA ETXOLATIK

CASTELLANO

San Martin de los Herrerosetik (1080 m), Alto Carrión, Palentzian, hegoalderantz doan pista bat hartu eta Monte errekarekiko paraleloan igaro ginen. Hemendik gutxira meatze-jarduerak izan ziren gune batera iritsi ginen. Oraindik ere eraikuntza erortzear daude, La Legaña iturriaren parean. Aurrerago, bidebanatze batean, ezkerreko adarretik (H) jarraitu genuen, Monte errekaren ibilguaren norabidea duena. Eskuineko adarra, Porciles errekaren paraleloan datorrena, itzulerako bidea izango zen.

Bideak, oraingoz, ez du altuera handirik, Chozo de la Brañatik igarotzen da eta, ondoren, Chozo de Brañoserara iristen da (1160 m). Hemen, basoan dagoen soilgune zabal bat hego-ekialderantz irekitzen da. Basoan sartu arte indarrez igotzen den zelaia. Bideak eta mugarriek markatzen dute bidea. Iparraldera begiratzen badugu, zelaiaren amaieratik, Curavacasen panoramika zoragarria ikusiko dugu. Azken zuhaitzak gainditu eta mendi-mazela harritsu batera irten ginen, non bidexka eta mugarriak ugariak diren, baina ez dira bistatik galdu behar, hainbeste harriren artean desitxuratu egiten baitira.

Tarte horretan hego-mendebalderantz jotzen du. Hegala nahiko inklinatuta igotzen da Burrian lepora iritsi baino lehen (1669 m), Burrian tontorra eta Peña Redonda bereizten dituena. Peña Redondorantz (HM) abiatu ginen, igoerari zuzenean aurre eginez eta mugarri herabe batzuk jarraituz. Arazorik gabe igotzen da, erritmo egokia markatuz eta trazurik errazena bilatuz.

Peña Redondoren tontorrean (1995m), inguruko haranetatik ikus daitekeen gurutze handi bat gailurrean dago, baita Gailurretako Andre Mariari eskainitako horma-hobi bat eta mugarri geodesiko bat ere.

Gailurra talaia pribilegiatua da Palentziako lautadaren gainean hegoalderantz eta Palentziako mendiaren gainean (I), Alto Carrión, non Curavacas, Espiguete, Pico Murcia, Pico Lomas, Peña Prieta eta Tres Provincias gailurrak nabarmentzen diren.

Mendebalderantz jarraitu genuen, eta gero ipar-mendebalderantz, La Peña mendilerroaren tontor guztiak Rebanal tontorreraino kateatuz: Peña Redonda, Cumbre de Ramaderos edo Picos del Mediodia, Peñas Urtejas, non eskuinetik saihets daitekeen destrepe txiki bat aurkitu genuen, Peñas Urtejaseko lepoa, eta Pico Rebanal.

Rebanal tontorraren gailurretik metro batzuk atzera egin eta jaitsiera bati ekin genion, mendian zehar, ibilbide (IM) erabilgarri baina malkartsu bati jarraituz. Metro batzuk jaitsi ginen ibarbide bateraino, eta horrek zuzenean pista batera jaisteko aukera eman zigun (I). Pistara iritsitakoan, ekialderantz jo eta La Espina etxolaraino jaitsi ginen. Hemen, ibilbideak iparralderantz egiten du berriro, eta indarrez jaisten da zirkulu bat marrazten duen bitartean. Ekialdeko norabideari heltzen dio berriro, eta sigi-saga batzuk eginez zeharkatzen duen pagadi deigarri batean sartzen da. Azken zati hori izan zen, hain zuzen ere, ibilbide hau erabakitzeko arrazoietako bat. Kontatua ziguten udaberrian erratz loredunek, pagadiaren hostotsuak, errepikaezin bihurtzen zutela. Ez hitz egiteagatik atzeko oihalaz, Curavacas erdi-elurtuarekin.

Basoaren amaieran, Porcileseko brañara iristen da, eta metro batzuk aurrerago, goizean igarotzen dugun bidebanatzera, San Martin de los Herrerosetik oso gertu.

DATUAK

DISTANTZIA: 19KM

DESNIBEL POSITIBOA:1250M

GPSRAKO TRACK

IBILBIDEAREN ARGAZKIAK

PEÑA REDONDAKO GAILURRAREN BIDEO